Rianne Smit  AD van 4 november 2020

Foto: Geerten Ten Bosch (links) en Evertine van Alphen in het digitale bloemenveld Vanitas van kunstenaar Akmar. ©VICTOR VAN BREUKELEN

De kunstenaar Akmar haalt in Then As Now het verleden naar het heden. De tentoonstelling is later deze maand weer te zien bij Teekengenootschap Pictura in Dordrecht.

Het centrale kunstwerk van de tentoonstelling is Vanitas, dat Akmar speciaal voor de expositie Then As Now maakte: een digitaal veld vol met bloemen. Het is geïnspireerd op de bloemstillevens uit de zeventiende en achttiende eeuw, die vaak werden gebruikt als een symbool voor de vergankelijkheid van het leven. En dat is ook wat vanitas betekent: het leven is tijdelijk, een zeepbel die zomaar uit elkaar kan spatten.

Maar er is nóg een aspect van de eeuwenoude stillevens dat Akmar aansprak: de bloemstukken zijn vaak totaal onmogelijk in het echte leven, want de bloemsoorten bloeien nooit allemaal tegelijk. Dat geldt ook voor deze digitale bloemen, vertelt Akmar: ,,De oudste bloem is uit 1991, de nieuwste uit 2011. Het is voor het eerst dat ze samen in een ‘boeket’ staan.”

Vloeiend

En dat ging zeker niet vanzelf. Om de bloemen te renderen, ervoor te zorgen dat ze bewegen op een vloeiende manier, waren er meerdere programma’s nodig. ,,Net als dat je voor Mac en Windows aparte programma’s hebt, kon niet elke bloem door elk programma geopend worden. Dus ook in die zin is het een verzameling van dingen die niet automatisch samen staan.

Sommige bloemen komen uit computerspellen, zoals uit Minecraft, maar Akmar haalde haar bloemen overal vandaan.

De vergankelijkheid van het leven komt er ook in terug, zij het op digitale wijze. ,,Programma’s hebben constante updates nodig om te blijven werken, en dan verlies je wel eens wat”, duidt de kunstenaar. Om van de steeds snellere digitale revolutie nog maar te zwijgen. De keuze voor een veld, en niet een soort vaas, is dan ook bewust gemaakt. ,,Op het moment dat je ze plukt, haal je ze weg uit hun oorspronkelijke omgeving.”

Een bijzonder detail, vertelt de Amsterdamse, was dat de bloem uit 1991 geprogrammeerd was om in de wind te bewegen en met de tijd te groeien. Een volledige animatie. ,,De nieuwere bloemen, daarentegen, waren objecten: om ze te laten bewegen was er meer nodig.”

Akmar ziet het als het begin van een archief, als een digitale bibliotheek waar de bloemen te plukken zijn. Of tenminste, hun archetypen. ,,In mijn werk ben ik veel bezig met tijd. Vandaar ook de titel: Then As Now, de vergane tijd in een nieuw perspectief plaatsen. Als je nieuwe informatie hebt, worden oude objecten interessant om naar te kijken in hun nieuwe context.”

Eerste vrouw

Speciaal voor de tentoonstelling is het werk Bloemstilleven van de Dordtse kunstenaar Sophia de Koning uit het depot van het Dordrechts Museum gehaald én gerestaureerd. Het museum kocht het werk direct van haar aan in 1846, waarmee dit het eerste werk van een vrouwelijke kunstenaar werd in de collectie.

Sophia kwam uit een kunstenaarsfamilie: haar vader en haar broer waren in die tijd populaire schilders. Ze waren allebei lid van Pictura. Sophia was dat niet; pas een paar jaar na haar dood in 1870 werden vrouwen überhaupt toegelaten bij het exclusieve Teekengenootschap.

Maar haar werk hangt er nu dan toch. Geerten Ten Bosch, curator van de expositie, is er enorm blij mee. ,,De lijst hebben we overigens niet laten restaureren”, legt ze uit. ,,Ook dat staat weer voor het vergaan van de tijd, de randjes die afbrokkelen. Dat is het mooie aan een expositie hier: zoiets zou je in het Dordrechts Museum niet kunnen doen. Maar hier hebben we die vrijheid.”

Pictura verkoopt tijdens de looptijd van de tentoonstelling ook zakjes zaden, zegt Ten Bosch. ,,We hebben uitgezocht welke bloemen er op het werk van Sophia te zien zijn en de zaden ervan verzameld. Je kunt het boeket dus zelf namaken! Hoewel je daar wel een paar jaar over doet”, voegt ze toe: ,,De ene bloem heeft wat langer tijd nodig dan de andere. En hun bloeitijd zal nooit helemaal overeen komen.”

Bizar soort humor

Het laatste onderdeel van Then As Now zijn twee korte films van Silvia Martes, een nog jonge kunstenaar. Akmar was degene die haar erbij haalde. ,,Ik hoorde over haar werk bij een podcast en raakte hierdoor gefascineerd”, vertelt ze. ,,Silvia maakt films met een bizar soort humor”, voegt curator Ten Bosch toe.

Zo gaat de film As Things Go over een personage dat steeds voorwerpen verliest, en ze dan terugvindt in een andere context, waardoor ze weer een heel andere betekenis krijgen, zegt Akmar. ,,Heel eigenzinnig.”

,,Ze zijn ook niet zomaar uit te leggen”, vindt Ten Bosch. ,,Je hebt wel wat verbeeldingskracht nodig om ze te begrijpen. Juist nu, in deze tijd, is dat heel belangrijk.”

Sowieso is de expositie niet kant-en-klaar, zegt ze: ,,Je moet zelf ook wat doen. Het ene onderdeel is wat toegankelijker dan het andere, tot het abstracte aan toe. Maar het is juist heel fijn om zelf te ontdekken waar het over gaat.”

Mooiste

De drie onderdelen zijn een perfect geheel geworden, vindt Akmar. De Amsterdamse kunstenaar heeft verder geen band met Dordrecht, maar zij reageerde op een zogenoemde open call van Pictura. Haar ideeën sloegen meteen aan bij Ten Bosch, vertellen de twee. ,,En ik ben heel blij dat ik hier kan exposeren, in misschien wel een van de mooiste plekken van Nederland”, zegt Akmar.

De expositie Then As Now is, na de huidige verplichte sluiting van twee weken, nog tot 20 december van woensdag tot en met zondag te zien bij Teekengenootschap Pictura aan de Voorstraat in Dordrecht.